Preuzeto sa: www.iso.org

Od razvoja autonomnih vozila do rasta generičkih alata za vještačku inteligenciju poput ChatGPT i Google Bard, vještačka inteligencija (AI) je temelj naše svakodnevice. Pa, šta je AI? Na primjer, pogledajmo virtuelne pomoćnike odnosno asistente kojima upravlja vještačka inteligencija (AI) koji reaguju na glasovne komande i obavljaju zadatke na osnovu korisničkog inputa. To je samo jedan primjer kako su AI tehnologije integrisane u svakodnevne uređaje kako bi ih učinile intuitivnijim i sposobnim za interakciju s ljudima na prirodan i koristan način.

Međutim, tu priča ne staje. Aplikacije vještačke inteligencije već na revolucionaran način poboljšavaju poslovanja preduzeća. Napredak u mašinskom i, posebno, u dubokom učenju stvara promjenu paradigme u gotovo svakom sektoru industrije. Obuhvatajući raznovrsne oblasti kao što su zdravstvo, finansije i informacione tehnologije, vještačka inteligencija je prva uvela inovacije i optimizaciju u brojna područja. A u samom središtu svih tih dešavanja naći ćete sisteme upravljanja vještačkom inteligencijom.

S obzirom na rizike i kompleksnost vještačke inteligencije, veoma je važno da postoje snažni mehanizmi upravljanja. Sistemi upravljanja vještačkom inteligencijom igraju ključnu ulogu u razvoju i implementaciji AI tehnologija. Ovdje ćemo detaljnije razmotriti važnost takvih sistema u pružanju efikasnih procjena i tretmana rizika vezanih za vještačku inteligenciju.

Sadržaj

1.    Šta je vještačka inteligencija?

2.    O sistemima upravljanja vještačkom inteligencijom

3.    Od rizika do prilika

4.    Otključavanje potencijala vještačke energije

Šta je vještačka inteligencija?

Vještačka inteligencija (AI) je tehnologija koja omogućava mašinama i računarskim programima da postanu pametni, omogućavajući im obavljanje zadataka koji obično zahtijevaju ljudsku inteligenciju. To uključuje stvari poput razumijevanja ljudskog jezika, prepoznavanja obrazaca, učenja iz iskustva kao i donošenje odluka. U suštini, AI sistemi funkcionišu tako što obrađuju ogromne količine podataka, tražeći obrasce prema kojima će modelirati vlastito donošenje odluka.

Iako ova definicija prolazi kod laika, ona, međutim, nije potpuno tačna. Dakle, šta je tačno vještačka inteligencija? Prema ISO/IEC TR 24030:2021^[1], AI je „sposobnost sticanja, obrade, stvaranja i primjene znanja, zadržanog u obliku modela, za obavljanje jednog ili više datih zadataka”. Ova definicija je preciznija s tehnološke tačke gledišta i nije ograničena na oblasti gdje se već koristi AI, već ostavlja prostor za dalji razvoj.

O sistemima upravljanja vještačkom inteligencijom

Dakle, kako AI funkcioniše? AI sistem radi na osnovu unosa odnosno inputa, uključujući unaprijed definisana pravila i podatke koje dostavljaju ljudi ili mašine, kako bi obavljao određene zadatke. Drugim riječima, mašina prima input iz okoline, a zatim procesuiranjem inputa kroz jedan ili više modela i osnovnih algoritama računa i izvodi zaključak o izlaznim podacima.

S obzirom na eksponencijalni rast vještina vještačke inteligencije, javlja se ozbiljna zabrinutost u vezi s privatnošću, pristrasnošću, nejednakošću i sigurnošću. Proučavanje načina na koje rizici vještačke inteligencije utiču na korisnike ključno je da bi se omogućila odgovorna i održiva primjena ove tehnologije. Preduzećima je danas više nego ikad potreban okvir koji će ih voditi na njihovom putovanju kroz vještačku inteligenciju. ISO/IEC 42001, prvi globalni standard za sistem upravljanja vještačkom inteligencijom, zadovoljava tu potrebu.

ISO/IEC 42001 je globalno priznat standard koji pruža smjernice za upravljanje vještačkom inteligencijom. On nudi sistematski pristup rješavanju izazova povezanih s implementacijom vještačke inteligencije unutar priznatog okvira sistema upravljanja, obuhvatajući oblasti kao što su etika, odgovornost, transparentnost i zaštita podataka. Dizajniran da nadgleda različite aspekte vještačke inteligencije, standard pruža integrisani pristup upravljanju AI projektima, od procjene rizika do efikasnih mjera za njihovo uklanjanje.

Od rizika do prilika

Standard ISO/IEC 42001 je tu kako bi pomogao preduzećima i široj društvenoj zajednici da na siguran i efikasan način izvuku maksimalnu vrijednost iz upotrebe vještačke inteligencije (AI).

Korisnici mogu ostvariti brojne koristi, poput:

• unapređenja kvaliteta, sigurnosti, pratljivosti, transparentnosti i pouzdanosti AI aplikacija;
• poboljšanja efikasnosti i procjene rizika vezanih za vještačku inteligenciju;
• većeg povjerenja u AI sisteme;
• smanjenja troškova razvoja vještačke inteligencije;
• boljeg usklađivanja s regulatornim zahtjevima kroz specifične kontrole, sheme audita i smjernice koje su u skladu s novim zakonima i propisima.

U suštini, sve te prednosti doprinose etičkoj i odgovornoj upotrebi vještačke inteligencije za ljude širom svijeta.

Sveobuhvatan ciklus stalnog unapređenja

Kao standard sistema upravljanja, ISO/IEC 42001 se zasniva na „Planiraj-Izvrši-Provjeri-Djeluj” procesu uspostavljanja, implementacije, održavanja i stalnog unapređenja vještačke inteligencije. Ovaj pristup je važan iz mnogo razloga:

• Prvo, osigurava da se prepozna vrijednost rasta AI-a i da se uvede odgovarajući nivo nadzora.
• Drugo, sistem upravljanja omogućava organizaciji da proaktivno prilagodi svoj pristup u skladu s eksponencijalnim razvojem tehnologije.
• I konačno, podstiče organizacije da obavljaju procjene rizika vezane za vještačku inteligenciju i definišu aktivnosti tretmana rizika u redovnim intervalima.

S obzirom na brzu prihvaćenost vještačke inteligencije na globalnom nivou, predviđa se da će ISO/IEC 42001 postati integralni dio uspjeha organizacije, te nastaviti putem drugih standarda za sisteme upravljanja poput ISO 9001 za kvalitet, ISO 14001 za zaštitu okoline i ISO/IEC 27001 za IT sigurnost.

Iskorištavanje potencijala vještačke inteligencije

Jasno je da će vremenom vještačka inteligencija nastaviti da se poboljšava i razvija. Kako to bude činila, AI menadžment morat će da se prilagodi tim promjenama, fokusirajući se na različite načine održavanja i ubrzanja AI sistema za potrebe poslovnog svijeta. Nalazimo se na raskrsnici gdje je potrebno primijeniti odmjeren pristup. Kako iskoristiti puni potencijal AI-ja, a istovremeno izbjeći rizike?

Balansiranje između prilika i rizika je moguće samo uz postojanje snažnih sistema upravljanja. Zato je važno da se lideri u poslovanju i industriji informišu o ISO/IEC 42001 ‒ sistemu upravljanja vještačkom inteligencijom koji postavlja osnovu za etičko, sigurno i progresivno korištenje vještačke inteligencije u različitim aplikacijama. Sve to je potrebno dobro izbalansirati, a jasno razumijevanje tog balansa može nam pomoći da izbjegnemo zamke na koje nailazimo na našem zajedničkom putu.